Биологиялық ырғақ. Жарықкезеңдік. Радиация

Apresentação em tema: "Биологиялық ырғақ. Жарықкезеңдік. Радиация"— Transcrição da apresentação:

1 Биологиялық ырғақ. Жарықкезеңдік. Радиация

2 Мақсаты: Биологиялық ырғақ, жарықкезеңдік, тіршілікке табиғи және жасанды радиацияның әсері туралы оқушыларға түсінік беру. Міндеті: Ағзалардың күн ұзақтығына, күн мен түннің аусымына, жыл мезгілдерінің ауысымына байланысты едәуір күрделі бейімделулерімен таныстыру Биологиялық ырғақтар, жарықкезеңдік пен биологиялық сағат туралы түсінік беру Осы бейімделулердің эволюциялық пайда болуынан алған түсініктерді дамыту, бақылауға, салыстыруға, қорытынды жасауға үйрету

3 Биологиялық ырғақ. Табиғатта көптеген құбылыстар айқын ырғақты сипатта болады. Биологиялық ырғақтар: күн белсенділігінің кезеңдері, жыл мерзімдерінің алмасуы (көктем, жаз, күз, қыс), ай фазалары, тәулік уақытының өзгеруі(күн, түн).

4 Ырғақ түрлері Айлық тәуліктік Жылдық

5 Жылдық ырғақ

6

7 Айлық ырғақ Айлық ырғақ айдық 4 фазасына байланысты.
1 фаза: жаңа туған ай 2 фаза: толған ай 3 фаза: толық ай 4 фаза: кішірейген ай Толып келе жатқан ай кезінде адам белсенді болады, ал кішірейген ай кезінде адамның белсенділігі азаяды.

8 Тәуліктік ырғақ Тәуліктік ырғақ жердің өз осінен айналуына байланысты. Күннің қатысымен 2 биоритм пайда болады- күн және түн.

9 Неліктен өсімдік гүлі күндіз ашылып, түнде жабылады?

10 Жарықкезеңдік (фотопериодизм)
Грек тілінен аударғанда photos- «жарық», ал periodos- «бір айналым» деген мағына береді. Ағзалардың көпшілігіне жарықтың тәуліктік ырғағы, яғни жарық пен қараңғы арақатынасындағы тәулік кезеңдері тән қасиет жылы «фотопериодизм» терминін ағылшын селекционерлері У. Гарнер және Г. Аллард енгізген. Олар ең алғаш бұл құбылысты өсімдіктен байқаған.

11 Сарысояу өсімдігі (дурнишник)
Сарысояу өсімдігі (дурнишник) Сарысояу өсімдігі тәуліктің жарық кезі 21 сағатқа жеткенде ғана гүлдейді. Егер жарық кезеңінің ұзақтығы 21 сағаттан кем болса, онда бұл өсімдіктің үсікке тап болуы мүмкін.

12 Жарықкезеңдікке жануарлар да жауап береді
Құстар мен ірі сүтқоректілерде жарық кезеңдігі маусымдық жылыстауға, күзгі және көктемгі түлеу, қысқы ұйқыға жатуға да байланысты

13

14

15 Радиация Табиғаттың ең күшті абиотикалық экологиялық факторлардың бірі- табиғи және жасанды радиация.

16 Тірі ағзаларға альфа, бета, гамма немесе рентген сәулелері өте қауіпті, өйткені ионданатын сәулелену ықпалынан ДНҚ молекуласының құрылымы бұзылады да ол ағзаның тұқым қуалау қасиеттерінің өзгертуіне ұшыратады.

17 Чернобыль қаласындағы АЭС (атом электр станциясы) болған апат салдары
Чернобыль қаласындағы АЭС (атом электр станциясы) болған апат салдары

18

19

20 Атмосфералық қысым, электромагнитті өріс, жел, т. б
Атмосфералық қысым, электромагнитті өріс, жел, т.б. да абиотикалық экологиялық факторға жатады. Осы факторлардың әрқайсысы ағзалардың тіршілік әрекетіне қалай болса да ықпал етеді. Алайда олар Жер бетіндегі тіршілікке шектеу жасамайды.